Pomorski Zespół Parków Krajobrazowych

Usuwanie niecierpka gruczołowatego nad Jeziorem Charzykowskim

W lipcu i sierpniu po raz kolejny usuwaliśmy niecierpka gruczołowatego z linii brzegowej Jeziora Charzykowskiego. Po kilku latach wyrywania inwazyjnej rośliny widać efekt naszych działań - jest go coraz mniej!

Niecierpek gruczołowaty jest gatunkiem, który naturalnie występuje w centralnej Azji. Jego inna nazwa to niecierpek himalajski. Do Europy został sprowadzony w 1839 roku do ogrodu botanicznego Kew Gardeb w Londynie. Był też sadzony w ogrodach jako roślina ozdobna. Niestety, bardzo szybko wydostał się z uprawy i rozpoczął spontaniczną inwazję kontynentu. W Polsce po raz pierwszy został odnotowany w 1890 roku na terenie Dolnego Śląska.

Niecierpek gruczołowaty jest jednym ze 100 najgroźniejszych gatunków inwazyjnych na świecie. Poprzez szybki wzrost siewek i duży przyrost biomasy (roślina osiąga wysokość nawet 3 metrów!), skutecznie konkuruje z gatunkami rodzimymi o wodę, sole mineralne, światło i przestrzeń. Ogromna płodność (jeden osobnik może produkować nawet 2500 nasion) i skuteczna technika rozsiewania (wyrzucanie nasion na odległość nawet 7 metrów od rośliny macierzystej) sprzyjają szybkiej kolonizacji nowego obszaru. Niecierpek konkuruje z gatunkami rodzimymi także o zapylaczy. Jego nektar ma znacznie większą ilość cukru niż nektar gatunków występujących naturalnie. Owady zapylające chętniej odwiedzają zatem kwiaty niecierpka, zwiększając jego sukces reprodukcyjny.

Atrakcyjny dla zapylaczy nektar sprawia, że niecierpek bywa wysiewany przez pszczelarzy jako pożytek dla pszczół. Działanie takie jest jednak rujnujące dla ekosystemów naturalnych. Ujednolicenie siedliska przez monokulturowe występowanie niecierpka, powoduje utratę miejsc lęgowych, schronień i bazy pokarmowej dla wielu gatunków zwierząt.

Niecierpek gruczołowaty jest gatunkiem jednorocznym, dlatego jego usunięcie przed wydaniem owoców jest skuteczne, ponieważ likwidujemy całą roślinę. Niestety, bank nasion zdeponowany w glebie oraz rośliny występujące w ogrodach i spontanicznie w lasach zlewni bezpośredniej Jeziora Charzykowskiego, sprawiają, że na brzegu pojawiają się jeszcze osobniki rosnące pojedynczo lub w niewielkich zgrupowaniach. Niecierpka gruczołowatego trzeba usuwać w całości, wyrywając go z korzeniami lub wycinając nisko nad ziemią. Roślina urwana wyżej pierwszego węzła, czyli zgrubiałego fragmentu łodygi, z którego wyrastają liście i pędy boczne, szybko rozgałęzia się i obficie kwitnie. Wyrwanych osobników nie można też zostawić na brzegu. Niecierpek jest gatunkiem o olbrzymiej wytrzymałości. Przy sprzyjającej pogodzie wyrwane rośliny nadal wegetują, kwitną i wydają nasiona.

Usuwanie gatunków inwazyjnych na terenie Zaborskiego Parku Krajobrazowego jest możliwe dzięki dofinansowaiu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku.